Tatacara penggunaan
kata adjektif berkaitan perasaan
PERKATAAN sayang
tergolong ke dalam sejumlah kata adjektif yang membawa konsep perasaan. Contoh
lain, antaranya malu, marah, benci, berani, kasih, ragu, takut dan lain-lain
lagi.
Dalam bahasa Melayu,
jika kata adjektif hendak diluaskan struktur unsurnya (konstituen) dengan
menambahkan kata nama selepasnya, maka lazimnya, kata adjektif itu diikuti oleh
kata sendi nama seperti 'akan', 'pada', 'kepada' dan seumpamanya.
Perhatikan ayat-ayat
contoh berikut ini:
1. (a) Penduduk di
kampung itu sangat benci dengan perangai buruk pemuda itu.
(b) Penduduk di
kampung itu sangat benci akan perangai buruk pemuda itu.
2. (a) Anak muda kini
suka akan hiburan bercorak muzik.
(b) Anak muda kini
suka pada hiburan bercorak muzik.
3. (a) Adik bongsu
Kuswadi takut akan hantu.
(b) Adik bongsu
Kuswadi takut pada hantu.
4. (a) Megawati amat
sayang terhadap anak dan menantunya.
(b) Megawati amat
sayang akan anak dan menantunya.
(c) Megawati amat
sayang kepada anak dan menantunya.
Kata-kata adjektif
dalam ayat (1) hingga (4) diikuti oleh kata sendi 'dengan', 'akan', 'pada'
'kepada' dan 'terhadap'.
Ayat-ayat tersebut
salah jikalau ayat-ayat itu tidak mengandungi kata sendi nama selepas kata
adjektif kerana kata-kata adjektif itu merupakan kata adjektif yang memerlukan
kata sendi nama selepasnya.
Oleh yang demikian,
salahlah jikalau ayat-ayat di atas ditulis begini:
1. (c) *Penduduk di
kampung itu sangat bencikan perangai buruk pemuda itu..
2. (c) *Anak muda kini
sukakan hiburan bercorak muzik.
3. (c) *Adik bongsu
Kuswadi takutkan hantu.
4. (c) * Megawati amat
sayangkan anak dan menantunya.
Lain pula halnya
jikalau kata-kata adjektif itu dijadikan kata kerja dengan menambahkan imbuhan
yang sesuai.
Misalnya, sayang
dijadikan menyayangi, benci menjadi membenci, suka menjadi menyukai dan
menyukakan, kata adjektif takut menjadi menakuti dan menakutkan, dan kata
adjektif rindu menjadi merindu, dan merindukan.
Bagi kata adjektif
rindu, kadang-kadang orang tersilap dalam penggunaan bentuk rindu akan, merindu
dan merindukan.
Frasa rindu akan ialah
frasa adjektif (kata adjektif + kata sendi), manakala merindu dan merindukan
ialah kata kerja transitif. Daripada ketiga-tiga bentuk kata tersebut dapat
dibinakan ayat-ayat seperti yang berikut:
5. Latifah rindu akan
kekasihnya.
6. Sejak pemergian
kekasihnya di perbatasan, sejak itulah dia merindu.
7. Rosnita merindukan
kampung halamannya.
Frasa sendi rindu akan
tidak boleh
menjadi *rindukan seperti dalam ayat:
(9) *Pungguk rindukan
bulan.
Ayat ini salah kerana
kata adjektif rindu
tidak dapat menerima akhiran -kan
(semua kata adjektif
tidak boleh menerima akhiran -kan dalam bahasa Melayu
melainkan jika hendak
mengubah kelas katanya). Sebaliknya kata adjektif rindu itu
perlu menerima kata
sendi 'akan'.
Jikalau akhiran -kan
hendak digunakan, maka perlulah kata adjektif rindu diubah menjadi kata kerja merindukan.
Jadi ayat (9) itu betul jika kata rindukan menjadi merindukan seperti dalam
ayat
(10) Pungguk
merindukan bulan.
Harus diingat juga,
apabila kata adjektif disertai akhiran -kan, maka kata yang tadinya daripada
golongan kata adjektif itu berubah kelasnya menjadi kata kerja pasif, dan hal
ini akan melibatkan berlakunya hukum tentang bentuk ayat pasif pula.
Misalnya, kata
adjektif takut ditiadakan maka terbentuklah perkataan takutkan. Perkataan
takutkan bukan kata kerja transitif, tetapi kata kerja pasif.
Dengan kata kerja
transitif menakutkan kita dapat membentuk ayat aktif transitif seperti:
(11) Saya menakutkan
kanak-kanak itu.
dengan maksud
'menyebabkan' atau 'menjadikan' kanak-kanak itu takut.
Daripada ayat-ayat
aktif ini sebagai ayat dasar, kita dapat membentuk ayat pasif songsang seperti
yang berikut:
(11a) Saya takutkan
kanak-kanak itu.
Ayat (11a) ini berbeza
dari segi semantik dengan ayat (12) di bawah
(12) Saya takut akan
kanak-kanak itu.
Makna ayat (11a) ialah
bahawa 'kanak-kanak itu takut', sementara makna ayat (12) ialah bahawa 'saya
dan bukan kanak-kanak itu yang takut'.
Perhatikan perbezaan
ketiga-tiga ayat berikut ini:
(13) Saya gemarkan
buah-buahan tempatan.
(13a) Saya gemar akan
buah-buahan tempatan.
(13b) Saya menggemari
buah-buahan tempatan.
Ayat (13) *Saya
gemarkan buah-buahan tempatan, berbeza maknanya dengan ayat (13a) Saya gemar
akan buah-buahan tempatan, atau (13c) Saya menggemari buah-buahan tempatan.
Ayat (13) bermakna buah-buahan menjadi gemar oleh perbuatan saya, tetapi
bukanlah saya gemar akan (menggemari) buah-buahan tempatan.
Demikianlah beberapa
tatacara penggunaan kata adjektif bahasa Melayu yang betul. Penggunaan tatacara
yang betul ini dapat membantu pengguna bahasa Melayu berbahasa persis.
Artikel Penuh: http://www.utusan.com.my/utusan/Pendidikan/20130218/pe_02/Tatacara-penggunaan-kata-adjektif-berkaitan-perasaan#ixzz2LnUzSvDB
© Utusan Melayu (M) Bhd
Penjodoh bilangan untuk kata nama benda hidup
DALAM kegiatan berbahasa, lumrah didapati pengguna bahasa Melayu cenderung meninggalkan penjodoh bilangan.
Ada dalam kalangan mereka berpendapat bahawa tidak menggunakan
penjodoh bilangan sebelum sesuatu kata nama tidak akan menjejaskan
maksud sesuatu ayat. Tanpanya, pembaca tetap dapat memahami maksud ayat.
Dalam media massa, sama ada media cetak atau media elekronik dapat kita temukan ayat-ayat contoh seperti yang berikut:
1. Lima pendatang tanpa izin ditangkap oleh polis.
2. Beberapa jalan di kawasan itu ditenggelami air.
Kedua-dua ayat 1 dan 2 akan menjadi persis apabila penjodoh bilangan
orang dan batang dibubuh di hadapan kata nama pendatang (ayat 1) dan
jalan (ayat 2).
Ketiadaan penjodoh bilangan juga menerbitkan maksud yang pelbagai.
Kepelbagaian maksud itu menyebabkan maksud ayat tidak khusus.
Dalam ayat contoh 1 misalnya, bilangan 'enam' itu boleh jadi membawa
maksud jumlah individu atau jumlah kumpulan, atau jumlah gerombolan.
Hal ini menunjukkan betapa pentingnya penjodoh bilangan untuk menyampaikan maklumat yang tepat.
Di samping itu, penjodoh bilangan berfungsi untuk mengindahkan gaya
bahasa selain melembutkan serta menimbulkan lenggang-lenggok bahasa yang
menarik. Tanpa penjodoh bilangan, kelembutan dan keindahan bahasa tidak
berapa ketara.
Apakah penjodoh bilangan? Penjodoh bilangan ialah perkataan yang
terletak di antara kata bilangan dan kata nama sesuatu frasa nama.
Pendeta Za'ba menamakan penjodoh bilangan sebagai "pemadan bilangan".
Dalam tulisan kali ini, saya akan berbicara tentang penjodoh bilangan untuk kata nama hidup.
Dalam bahasa Melayu, kata nama hidup dapat dibahagikan kepada dua,
iaitu manusia dan bukan manusia. Penjodoh bilangan untuk manusia berbeza
daripada penjodoh bilangan bukan manusia.
Penjodoh bilangan untuk manusia bergantung pada jumlah bilangan
nombor atau bilangan kuantiti. Penjodoh bilangan untuk manusia yang
menunjukkan jumlah bilangan ialah orang.
Bagi bilangan yang menunjukkan kuantiti pula, penjodoh bilangannya ialah kumpulan, pasukan dan gerombolan.
Beberapa ayat contoh yang menggunakan penjodoh bilangan tersebut ialah:
3. Seorang pelancong asing sedang makan di restoran itu.
4. Enam orang kanak-kanak tadika bermain di padang permainan.
5. Beberapa kumpulan sukarelawan telah berangkat sebentar tadi.
6. Dua pasukan kriket di daerah kami bertemu dalam perlawanan akhir.
7. Segerombolan pengganas telah ditawan oleh askar kerajaan di tepi rawa.
Penjodoh bilangan gerombolan digunakan untuk kumpulan orang jahat,
seperti samseng, pengganas, penjenayah, penjarah, penyamun dan
seumpamanya.
Organ di dalam tubuh manusia seperti usus, jantung, paru-paru,
pankerias, hempedu, limpa dan lain-lain tidak menggunakan penjodoh
bilangan, kecuali organ hati yang diberi penjodoh bilangan keping,
seperti sekeping hati.
Penjodoh bilangan untuk benda bernyawa bukan manusia dapat dibahagikan kepada dua, iaitu binatang dan makhluk lain.
Seperti halnya dengan penjodoh bilangan untuk manusia, penjodoh
bilangan untuk binatang juga bergantung pada jumlah bilangan atau jumlah
kuantiti.
Bagi menunjukkan jumlah bilangan (nombor), penjodoh bilangannya ialah
ekor. Penjodoh bilangan yang menunjukkan kuantiti pula ialah kawan.
Contoh dalam ayat:
8. Saya membeli dua ekor itik bemban.
9. Beberapa ekor kerbau balar berkubang di sawah.
10. Pemburu itu terserempak dengan sekawan gajah.
Penjodoh bilangan ekor digunakan untuk semua binatang, sama ada
bersaiz besar atau kecil, tidak kira binatang itu mempunyai ekor atau
tidak. Semut, ketam dan siput binatang yang tidak mempunyai ekor, tetapi
tetap menggunakan penjodoh bilangan ekor.
Binatang yang menerima penjodoh bilangan ialah binatang yang dapat
dikira dan dilihat. Binatang yang bersaiz mikro, yakni yang bersaiz
halus seperti bakteria, ameba, virus, kuman, dan protozoa tidak
menggunakan penjodoh bilangan.
Kita tidak menyebut seekor bakteria, lima ekor virus atau beberapa ekor kuman.
Jenis benda bernyawa bukan manusia yang kedua, iaitu makhluk asing,
ialah seperti malaikat, syaitan, iblis, bidadari dan bunian.
Masyarakat Melayu menggolongkan makhluk jenis ini kepada dua, iaitu golongan yang baik dan golongan yang jahat.
Makhluk yang baik dikatakan berperangai seperti manusia. Makhluk
tersebut ialah bidadari dan bunian, dan penjodoh bilangannya ialah
orang.
11. Tujuh orang bidadari telah turun dari kayangan ke taman tuan puteri.
12. Orang kampung mengatakan Tok Ketua telah berkahwin dengan seorang bunian.
Demikian huraian berkenaan dengan penjodoh bilangan untuk kata nama
benda hidup. Dalam siaran akan datang, dibincangkan pula penjodoh
bilangan bagi benda tidak bernyawa.
Tatacara penggunaan kata adjektif berkaitan perasaan
